Lubański Hermes wciąż bez kaduceusza

Wiele polskich miast, które są położone na powojennych terenach odzyskanych, odziedziczyło po okupantach sporo cennych zabytków architektonicznych. Do nich należy Lubań, które relatywnie mało ucierpiał podczas działań II Wojny Światowej. Wskutek tego przetrwało w nim sporo zabytkowych budowli, płaskorzeźby i posągów. Jednym z nich jest postać Hermesa, patrona handlarzy i złodziei umieszczona nad jednym z wejść do ratusza miejskiego.

Dawniej zdobił budynek Ziegler Schule, nazywanej szkołą ceglarzy. Obiekt w niezłym stanie przetrwał wojnę i zdobił mieszczącą się w nim Zasadniczą Szkołę Zawodową nr 1. Los budowli dopełnił się w latach siedemdziesiątych XX wieku, kiedy komunistyczne władze kazały ją zburzyć. Został tylko portal wejściowy. Podczas rozbiórki poważnym uszkodzeniom uległ także Hermes. Zniszczono mu fragment ręki poniżej łokcia oraz skrzydła na nakryciu głowy. Sporo czasu minęło od tamtej pory, aż wreszcie w 2004 roku rozpoczęto remont lubańskiego rynku. Postanowiono wkomponować ocalałe elementy portalu w ścianę elewacji budynku ratusza. Program nie obejmował jednak odbudowy charakterystycznych symboli bożka, czyli trzymanego w lewej ręce ozdobnego kaduceusza oraz skrzydełek przy kapeluszu. Miłośnicy nie spoczywają w staraniach w wyjaśnieniu sprawy, lecz nie jest to proste. Przez kilkadziesiąt ostatnich lat zmieniały się osoby pełniące funkcje wojewódzkiego konserwatora zabytków. Co gorsza zaginęła także ówczesna dokumentacja o zakresie rekonstrukcji.
Ktoś zaniedbał swoje obowiązki?
Środowisko ludzi dbających o stan dzieł sztuki budowlanej wysłali w ubiegłym roku pismo do Krzysztofa Kurka, kierownika jeleniogórskiej delegatury Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu z zapytaniem o przyczyny zaniechania odnowy posągu Hermesa. W odpowiedzi przeczytali, że „…w tutejszym archiwum nie została odnaleziona dokumentacja dotycząca prac konserwatorskich przy portalu elewacji tylnej skrzydła głównego ratusza w Lubaniu, który został przeniesiony z Ziegler Schule.” W Urzędzie Gminy Lubań natomiast udało się odnaleźć Program prac konserwatorskich wraz z kosztorysem z 2004 roku. Z powodu jednak niedostatecznej kwerendy archiwalnej program prac zawierał wady, które uniemożliwiały wykonanie prawidłowej rekonstrukcji. Niestety nie posiłkowano się materiałami ikonograficznymi, które pozwoliłyby wiernie zrekonstruować rękę Hermesa oraz Kaduceusz – odpowiedział Krzysztof Kurek. Kto więc zaniedbał tę część prac mających skutecznie doprowadzić do rekonstrukcji? Miłośnicy zabytków wskazują, że dokumentację ikonograficzną dawnego Lubania można znaleźć na portalu „Polska na fotografii - polska-org.pl”. Historycy o tym nie wiedzieli?
Szukają, żeby nie znaleźć?
W dążeniu do weryfikacji postępu przygotowań do rekonstrukcji posągu Hermesa, Wojewódzki Konserwator Zabytków przeprowadził kontrolę budynku lubańskiego ratusza. Potwierdziła ona brak atrybutów antycznego boga, czyli kaduceusza i skrzydełek przy kapeluszu. Wydano więc zalecenia pokontrolne zobowiązujące do odtworzenia atrybutów zgodnie z zachowanymi przekazami historycznymi. Termin wykonania zaleceń uzgodniono na 31 sierpnia 2024 roku. Po upływie tego czasu okazało się, że właściwie nic nie zrobiono. Lubański ratusz poinformował, że 3 października 2024 roku zwrócił się do Konserwatora o przedłużenie terminu wykonania zleceń do końca grudnia 2025! Jako powód niedotrzymania wcześniejszego terminu podano przedłużające się prace nad przygotowaniem dokumentacji konserwatorskiej i restauratorskiej w związku ze skomplikowanym przedmiotem sprawy. Dysonowano małą ilością dokumentacji fotograficznej przedstawiającej atrybuty Hermesa, która umożliwiałaby prawidłowe odtworzenie rzeźby. Dowiadujemy się ponadto, że Urząd Miasta Lubań zlecił jednej z krakowskich firm wykonanie nowej dokumentacji. Zakres prac znowu obejmuje przygotowanie programu prac konserwatorskich i innych niezbędnych dokumentów. Termin wykonania tego zlecenia określono na 20 grudnia 2024 roku. Przypilnujemy tej daty. Zobaczymy, czy tym razem w terminowym wykonaniu zadania nie przeszkodzi np. brak zdjęcia z widocznymi kształtami paznokci na palcach.
J.G.
Foto: MD